Powszechnie uważa się, że przebudowa rozpoczęła się w roku 1819 - tuż po przejęciu budynków poklasztornych przez Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności - i zakończyła się prawdopodobnie rok później. Autorem projektu przebudowy był Antonio Corazzi, zaś wszystkie archiwa WTD, jak wiadomo, spłonęły w czasie wojny.
Jednak dzisiejszy stan badań nie stwierdza jednoznacznie, kiedy doszło do przebudowy gmachu.
W albumie "Stara Warszawa" znajdujemy wizerunek znanego dziś gmachu autorstwa Corazziego z podpisem - "Gmach Towarzystwa Dobroczynności w r. 1839", a więc w roku 1839 budynek istniał już w postaci docelowej.
Jednak poprzedni wizerunek budynków poklasztornych ukazuje kościół i klasztor karmelitanek w postaci nieprzebudowanej. Jest to niedatowany obraz Aleksandra Majerskiego, który autorki książki "Warszawa w rysunkach Majerskiego" (1958) usilnie próbują przywiązać do roku 1818, kiedy, ich zdaniem, rozpoczęła się przebudowa. "Majerski uwidocznił [...] kaplicę i dawny pokarmelicki budynek klasztorny [...] niemal w przededniu ich gruntownej przebudowy. Przebudowa ta, przeprowadzona w 1818 r. według projektu Antoniego Corazziego, pozostawiła nam w pamięci charakterystyczną empirową fasadę z hasłem Towarzystwa 'Res sacra miser'".
Już sama data - 1818 - jest nieprawdziwa, jako że wówczas kościół wciąż należał do karmelitanek i był czynną świątynią klasztorną.
Lecz najwięcej zamieszania, nieogarniętego przez autorki, wprowadza sam Majerski w podpisie do rysunku, a nawet w samej jego nazwie.
Otóż nazwa rysunku - to "Widok Krakowskiego Przedmieścia z kościołem Karmelitek i domem Malcza".
Na obrazie, oprócz kościoła i klasztoru, widnieje jeszcze kamienica, z balkonu której w XVIII wieku Canaletto uruchamiał swoją camera obscura, fotografując perspektywę Krakowskiego Przedmieścia w kierunku Placu Zamkowego. Kamienica ta dziś nie istnieje - znajdowała się na miejscu skweru Hoovera.
Ta właśnie kamienica, zwana pierwotnie kamienicą Wasilewskiego (zbudowana w 1767), stała się w 1830 roku własnością doktora Wilhelma Malcza, "znanego warszawskiego lekarza i społecznika, twórcy szpitala Ewangelickiego i działacza Towarzystwa Dobroczynności".
Zatem, rysunek musiał powstać najwcześniej w roku 1830!
Do rysunku dołączono również autorskie wyjaśnienie:
"Widok części Krakowskiego Przedmieścia w Warszawie, jak dawniej stało, na prawo dziś dom Malcza doktora a dawniej Wasilewskiego oznacza jak dawniej stał, dziś już zmieniony o jedno piętro wyżej stoi, a obok niego przytyka się dom w którym mieszkała siostra Stanisława Augusta króla polskiego. W środku zaś jest dawniejszy kościołek Karmelitek wraz z klasztorem dziś zrestaurowany na Tow. Dobroczynności wraz z kapliczką. W roku jeszcze 1829 był Teatr Rozmaitości. A na lewo przytykający dom do kościoła Karmelitek gdzie mieszkał Ludwik Ośmnasty później król francuski".
Jak widzimy, opisu dokonano później, niż namalowano rysunek - gdyż i kamienica Malcza została już przebudowana, i kościół został już "zrestaurowany" - lecz dokładnie nie wiadomo, kiedy. Mimo to, z całą pewnością Majerski malował budynki nie z pamięci, lecz tak, jak wówczas stały - nie ma bowiem powodu sądzić, że chciał uwiecznić choćby kamienicę Malcza w skromniejszej postaci sprzed przebudowy.
Niestety, nie wiemy, kiedy kamienicę Malcza (d. Wasilewskiego) nadbudowano o jedno piętro.
Czyli - ujmując zagadnienie lopatologicznie - mamy sytuację następującą: już "Malcz" (1830), ale jeszcze nieprzebudowany kościół (który już w roku 1839 był w postaci przebudowanej).
Osobną kwestią pozostaje to, na ile rysunek Majerskiego był zgodny z prawdą, czyli na ile dokładnie odtworzone były szczegóły i na ile zachowane zostały proporcje. Co do tego nie ma jednoznacznej pewności, o czym mam nadzieję kiedyś napisać.
Jednak dzisiejszy stan badań nie stwierdza jednoznacznie, kiedy doszło do przebudowy gmachu.
W albumie "Stara Warszawa" znajdujemy wizerunek znanego dziś gmachu autorstwa Corazziego z podpisem - "Gmach Towarzystwa Dobroczynności w r. 1839", a więc w roku 1839 budynek istniał już w postaci docelowej.
Jednak poprzedni wizerunek budynków poklasztornych ukazuje kościół i klasztor karmelitanek w postaci nieprzebudowanej. Jest to niedatowany obraz Aleksandra Majerskiego, który autorki książki "Warszawa w rysunkach Majerskiego" (1958) usilnie próbują przywiązać do roku 1818, kiedy, ich zdaniem, rozpoczęła się przebudowa. "Majerski uwidocznił [...] kaplicę i dawny pokarmelicki budynek klasztorny [...] niemal w przededniu ich gruntownej przebudowy. Przebudowa ta, przeprowadzona w 1818 r. według projektu Antoniego Corazziego, pozostawiła nam w pamięci charakterystyczną empirową fasadę z hasłem Towarzystwa 'Res sacra miser'".
Już sama data - 1818 - jest nieprawdziwa, jako że wówczas kościół wciąż należał do karmelitanek i był czynną świątynią klasztorną.
Lecz najwięcej zamieszania, nieogarniętego przez autorki, wprowadza sam Majerski w podpisie do rysunku, a nawet w samej jego nazwie.
Otóż nazwa rysunku - to "Widok Krakowskiego Przedmieścia z kościołem Karmelitek i domem Malcza".
Na obrazie, oprócz kościoła i klasztoru, widnieje jeszcze kamienica, z balkonu której w XVIII wieku Canaletto uruchamiał swoją camera obscura, fotografując perspektywę Krakowskiego Przedmieścia w kierunku Placu Zamkowego. Kamienica ta dziś nie istnieje - znajdowała się na miejscu skweru Hoovera.
Ta właśnie kamienica, zwana pierwotnie kamienicą Wasilewskiego (zbudowana w 1767), stała się w 1830 roku własnością doktora Wilhelma Malcza, "znanego warszawskiego lekarza i społecznika, twórcy szpitala Ewangelickiego i działacza Towarzystwa Dobroczynności".
Zatem, rysunek musiał powstać najwcześniej w roku 1830!
Do rysunku dołączono również autorskie wyjaśnienie:
"Widok części Krakowskiego Przedmieścia w Warszawie, jak dawniej stało, na prawo dziś dom Malcza doktora a dawniej Wasilewskiego oznacza jak dawniej stał, dziś już zmieniony o jedno piętro wyżej stoi, a obok niego przytyka się dom w którym mieszkała siostra Stanisława Augusta króla polskiego. W środku zaś jest dawniejszy kościołek Karmelitek wraz z klasztorem dziś zrestaurowany na Tow. Dobroczynności wraz z kapliczką. W roku jeszcze 1829 był Teatr Rozmaitości. A na lewo przytykający dom do kościoła Karmelitek gdzie mieszkał Ludwik Ośmnasty później król francuski".
Jak widzimy, opisu dokonano później, niż namalowano rysunek - gdyż i kamienica Malcza została już przebudowana, i kościół został już "zrestaurowany" - lecz dokładnie nie wiadomo, kiedy. Mimo to, z całą pewnością Majerski malował budynki nie z pamięci, lecz tak, jak wówczas stały - nie ma bowiem powodu sądzić, że chciał uwiecznić choćby kamienicę Malcza w skromniejszej postaci sprzed przebudowy.
Niestety, nie wiemy, kiedy kamienicę Malcza (d. Wasilewskiego) nadbudowano o jedno piętro.
Czyli - ujmując zagadnienie lopatologicznie - mamy sytuację następującą: już "Malcz" (1830), ale jeszcze nieprzebudowany kościół (który już w roku 1839 był w postaci przebudowanej).
Osobną kwestią pozostaje to, na ile rysunek Majerskiego był zgodny z prawdą, czyli na ile dokładnie odtworzone były szczegóły i na ile zachowane zostały proporcje. Co do tego nie ma jednoznacznej pewności, o czym mam nadzieję kiedyś napisać.
0 komentarze:
Prześlij komentarz